Czytelnia
Zaburzenia somatoformiczne (występujące pod postacią somatyczną)
Słowo soma oznacza ciało, a zaburzenia somatoformiczne polegają na tym, że osoby cierpiące z ich powodu odczuwają objawy, które mogą sugerować istnienie problemów ze zdrowiem fizycznym. Bardzo charakterystyczne jest to, że osoby z tą trudnością mają za sobą szereg badań medycznych, często bardzo specjalistycznych, które nie wykrywają żadnych nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu. Co ważne, nawet jeśli rzeczywiście istnieją jakieś zaburzenia somatyczne, to i tak nie wyjaśniają ani natury, ani nasilenia objawów, ani związanego z nimi cierpienia.
U osób cierpiących na zaburzenia somatoformiczne, bardzo zabsorbowanych sprawami swojego zdrowia fizycznego i stanem organizmu pojawiające się objawy z ciała (somatyczne) odwracają uwagę od psychologicznych przyczyn takiego stanu. W rezultacie, nawet gdy początek i utrzymywanie się objawów wiąże się z przykrymi wydarzeniami życiowymi lub trudnościami i konfliktami, to osoba cierpiąca z powodu zaburzeń somatoformicznych przeciwstawia się sugestiom o psychologicznym uwarunkowaniu objawów. Innymi słowy, osoby z tego rodzaju trudnościami często wiele razy usłyszały od lekarzy różnych specjalizacji lub lekarza rodzinnego zalecenie podjęcia psychoterapii. Często nawet dostały już skierowanie do Poradni Zdrowia Psychicznego. Jednak wiele czasu musiało upłynąć, nim podjęły decyzję o sprawdzeniu psychologicznego podłoża trudności.
Cierpienie tych osób jest realne. Ból i dyskomfort odczuwają naprawdę nieraz bardzo dotkliwie. Objawy zaburzeń somatoformicznych nie podlegają świadomej kontroli – i to odróżnia je od zaburzeń pozorowanych. Często niestety te osoby mogą usłyszeć z otoczenia, że udają – a to nie jest prawdą.
Istnieje kilka głównych grup zaburzeń somatoformicznych. Między innymi są to zaburzenia somatyzacyjne, hipochondryczne, uporczywe bóle psychogenne.
Zaburzenie somatyzacyjne – charakteryzuje się chronicznymi, cyklicznymi, zmiennymi objawami różnorodnych chorób somatycznych (fizycznych). Często niestety te nawracające i często zmieniające się skargi utrzymują się wiele miesięcy lub nawet lat nim osoba ich doświadczająca zostanie skierowana do psychiatry. Wiele tych osób ma za sobą długą historię leczenia i wiele specjalistycznych badań. Objawy zaburzeń somatyzacyjnych mogą dotyczyć wszelkich narządów i układów ciała. Jednymi z najczęstszych to objawy ze strony układu pokarmowego (bóle, wzdęcia, odbijania, wymioty, nudności, itp.), nieprzyjemne doznania (swędzenie, pieczenie, cierpnięcie, drętwienie, itp.) zmiany skórne (wysypki), skargi w sferze seksualnej i zaburzenie miesiączkowania. U osób cierpiących z powodu zaburzeń somatyzacyjnych może występować depresja i lęk, które także wymagają specyficznego leczenia.
Zaburzenie hipochondryczne – polega na tym, że osoba cierpiąca na nie interpretuje normalne lub mało istotne zmiany cielesne jako objawy jednej lub dwóch poważnych chorób fizycznch. Takie osoby potrafią być ciągle przygotowane na wystąpienie nowych objawów tej czy innej konkretnej choroby. Żywią pewne trwałe przekonanie, że są na coś chorzy i że jest to choroba poważna i bardzo trudno jest im przyjąć i uznać zapewnienie, że wyniki badań tego nie potwierdzają i że wszystko jest dobrze, że na nic nie chorują.
Autorzy podają, że w rozwoju tego zaburzenia da się wyróżnić kilka następujących czynników:
- wiele osób cierpiących z powodu zaburzeń hipochondrycznych w dzieciństwie przebywało w atmosferze choroby – np. dużo mówiło się o chorobach, w rodzinie ktoś dużo chorował i członkowie rodziny mocno byli na tym skoncentrowani;
- wiele z tych osób łączy często silna więź z członkiem rodziny, który potrafił wyrażać swoją miłość tylko wówczas, gdy osoba cierpiąca z powodu zaburzeń hipochondrycznych była chora;
- osoby cierpiące z powodu zaburzeń hipochondrycznych często poprzez swoje zaburzenie wyrażają wewnętrzne konflikty czy rozterki egzystencjalne. Czasem zaburzenie maskuje kryzys wieku średniego lub frustrację wynikającą z niepodjętych wyzwań;
- niektóre osoby mogą posiadać genetycznie uwarunkowaną nadmierną wrażliwość na ból i doznania cielesne. Objawy hipochondryczne często mogą się pojawiać w tych narządach, w których wcześniej przebiegał proces chorobowy.
Uporczywe bóle psychogenne – to bóle bardzo silne i przykre, uporczywe. Ich geneza nie może być wyjaśniona procesami fizjologicznymi, ani zaburzeniami somatycznymi (chorobami). Bóle psychogenne występują w związku z konfliktami (także tymi tzw. wewnętrznymi) czy problemami psychospołecznymi, których nasilenie jest tak duże, że można przyjąć, że są przyczyną zaburzeń.
Opracowanie: Karolina Matlak
Literatura:
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Versalius”. Instytut Psychiatrii i Neurologii. Kraków-Warszawa-2000.
Psychopatologia. Jeden przypadek – wiele teorii. Studia przypadków. Robert Meyer. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Gdańsk 2008.
Psychologia zaburzeń vol.1. Robert C. Carson, James N. Butcher, Susan Mineka. Gdańskie Wydawnictwo Psychologicznej. Gdańsk 2003.