Czytelnia
Fobia społeczna (lęk społeczny)
Fobia społeczna (lęk społeczny) – główną cechą charakterystyczną dla tego rodzaju zaburzenia jest silny i uporczywy strach przed sytuacjami społecznymi, lub przed publicznym wystąpieniem. Co ważne jednak, by mówić, że ktoś cierpi na fobię społeczną, trzeba by lęk wyraźnie przeszkadzał danej osobie w codziennym życiu lub powodował cierpienie. Fobia społeczna pojawia się zwykle w okresie dorastania i wczesne dorosłości – między 15 a 25 rokiem życia. Nieleczona może utrzymywać się wiele lat.
Lęk społeczny przybrać może bardzo różną formę: niechęci lub niezdolności publicznego przemawiania, tremy, niezdolności pisania lub jedzenia gdy w pobliżu są inni ludzie, silnego rumienienia się, pocenia, drżenia, lub innych nieprzyjemnych somatycznych przejawów lęku w sytuacjach publicznych. Osoby cierpiące na fobię społeczną mogą doświadczać lęku i wtedy gdy już znajdują się w jakiejś sytuacji publicznej lub/i wtedy, gdy wiedzą, że wkrótce się w niej znajdą. Definicja fobii społecznej zakłada, że osoby dotknięte nią obawiają się, że będą obserwowane, że mogą zachować się w sposób wprawiający w zakłopotanie, niezręczny, nieakceptowany, albo też na wszystkie wymienione i inne możliwe powodujące zażenowanie sposoby. Snucie tych wyobrażeń znów powoduje u tych osób stałą obawę i wstyd jakkolwiek by to było nieuzasadnione.
Większość osób cierpiących na fobię społeczną zgłasza, że boi się i unika więcej niż jednej sytuacji społecznej. Są jednak wyjątki, gdzie fobia ogranicza się tylko do jednej sytuacji społecznej.
Osoby cierpiące z powodu fobii społecznej rozwijają często silną skłonność do zachowań unikających. Innymi słowy na ile to tylko możliwe, „szerokim łukiem” omijają to czego się boją – wszelkie wystąpienia, przemowy, sytuacje bycia „centrum”. Gdy uniknięcie tych sytuacji nie jest możliwe, już zanim znajdą się w tej sytuacji na samą myśl o niej przeżywają silny lęk – nazywany wtedy lękiem antycypacyjnym.
Osoby dotknięte tym zaburzeniem zazwyczaj bardzo nisko oceniają swoją wartość oraz umiejętności społecznej. Tymczasem bardzo dyskusyjne jest czy naprawdę nie posiadają umiejętności interpersonalnych, czy tylko mają trudności by je właściwie wykorzystywać, lub też czy wykorzystują je właściwie, lecz sami uważają, że robią to źle.
Niestety wiele osób cierpiących na fobię społeczną może cierpieć także na pokrewne zaburzenia, między innymi na depresję, nadużywanie środków psychoaktywnych, agorafobię, zespół uogólnionego lęku i zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Często i tak się zdarza, że fobia społeczna ze względu właśnie na współwystępowanie z innymi zaburzeniami bywa odkryta dopiero wówczas, gdy ktoś szuka pomocy z innego powodu. Tak może być na przykład w sytuacji gdy ktoś zgłasza się do psychoterapeuty z powodu depresji lub nadużywania alkoholu.
Fobie, w tym także fobia społeczna może rozwinąć się u osób, u których istnieje pewna podatność biologiczna „uruchomiona” przez wpływ środowiska. Czynnikami ryzyka są między innymi doświadczenia krytyki lub upokorzenia przez rodzeństwo, kłótnie między rodzicami lub opiekunami, śmierć rodzica lub opiekuna, rozłąka z rodzicem lub opiekunem. Innymi równie ważnymi czynnikami ryzyka są nadopiekuńcze i odrzucające postawy rodziców lub opiekunów. Niekorzystny wpływ takich postaw może być tym większy, jeśli rodzice/opiekunowie lub jedno z nich cierpieli z powodu fobii społecznej lub depresji. U każdej osoby cierpiącej na fobię społeczną rozwój fobii jej przebieg i przyczyny mogą wyglądać nieco inaczej. Warto więc, gdy podejrzewa się u siebie to lub inne zaburzenie lękowe, po prostu pozwolić sobie na wykonanie diagnozy przez specjalistę.
Wiele osób cierpiących na fobię społeczną dobrze reaguje na leczenie selektywnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny oraz na psychoterapię. Niestety częstym kłopotem osób cierpiących z powodu fobii społecznej, który nie pozwala korzystać z psychoterapii jest lęk, że mogliby zostać skrytykowani i ocenieni przez terapeutę. Obawa ta, tak zupełnie nieadekwatna jest jednak jednym z objawów, z którym warto po postu się rozprawić.
Opracowanie: Karolina Matlak
Literatura:
Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej. Glen O. Gabbard. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 2009.